Toplumsal baskı, bireyin davranışlarını, duygularını ve düşüncelerini şekillendiren en güçlü dışsal etkenlerden biridir. "Elalem ne der?" düşüncesi, bu baskının günlük hayatta en sık karşılaşılan biçimlerinden biridir. Psikolojik açıdan, bu fenomen bireyin sosyal uyum ihtiyacıyla bağlantılıdır ve özellikle sosyal anksiyete, düşük benlik saygısı ve dışsal odaklı benlik algısı gibi konularla yakından ilişkilidir.
Sosyal Normlar ve Uyma Davranışı
"Elalem ne der?" sorusu, esasen sosyal normlara uyma ve toplumsal kabul görme arzusunu ifade eder. İnsanlar, gruba ait olma ve sosyal kabul görme gibi temel psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak için çoğu zaman kendi kişisel değer ve isteklerini göz ardı edebilir. Bu durum, uyma davranışı (conformity) olarak bilinir. Uyma davranışı, bireyin toplumun beklentilerine göre hareket etmesini sağlar; ancak aşırıya kaçtığında, kişinin kendi bireysel kimliğini bastırmasına neden olabilir.
Bu düşünce, genellikle bireyde dışsal motivasyon kaynaklı bir yaşam tarzı geliştirir. Yani birey, içsel değerleri ve arzularına göre değil, dış çevrenin beklentilerine göre hareket etmeye başlar. Bu da uzun vadede benlik bütünlüğünün zedelenmesi ve kimlik karmaşasına yol açabilir. Özellikle ergenlik döneminde ve erken yetişkinlikte, bu baskılar birey üzerinde oldukça yoğundur. Kişi, kendini bulma sürecinde "elalem" olarak nitelendirdiği grubun beklentilerine fazlasıyla odaklanabilir.
Sosyal Anksiyete ve Dışsal Benlik Algısı
Kişi, diğer insanların düşünceleriyle aşırı meşgul olduğunda, sosyal ortamlarda sürekli olarak yargılanma ve eleştirilme korkusuyla hareket eder. Bu, sosyal durumlarda kaçınma davranışına ve duygusal olarak geri çekilmeye yol açabilir.
Sosyal anksiyete ile, bu düşünce bireyde dışsal benlik algısı (external locus of control) geliştirir. Dışsal benlik algısına sahip kişiler, kendi hayatlarının kontrolünü dış faktörlerin – toplumsal beklentiler, diğer insanların düşünceleri – elinde olduğunu düşünürler. Bu da kişinin kendine olan güvenini azaltır ve yaşam kalitesini düşürür.
Benlik Saygısı ve Özsaygı Sorunları
"Elalem ne der?" düşüncesi, bireyin kendi içsel değerlerini görmezden gelmesine ve düşük benlik saygısı (low self-esteem) geliştirmesine sebep olabilir. Kişi, sürekli dış onay aradıkça, kendini yetersiz ve değersiz hissedebilir. Kendini gerçekleştirme ihtiyacı geri planda kalırken, toplumsal kabul öncelik haline gelir. Bu da bireyin kendi potansiyelini keşfetmesine engel olabilir.
Özsaygı (self-worth), bireyin kendine olan inancının ve değerinin bir ölçüsüdür. Özsaygı eksikliği yaşayan bireyler, başkalarının onayını almak için sürekli kendilerini feda etme eğiliminde olabilirler. Oysa psikolojik olarak sağlıklı birey, kendi değerini dış faktörlerden bağımsız olarak tanımlayabilir ve içsel olarak tatmin olur.
Psikolojik Sağlığın Korunması
Başkalarının düşüncesine yoğunlaşma, bireyin psikolojik sağlığını tehdit edebilecek kronik bir stres kaynağıdır. Sürekli olarak başkalarının ne düşüneceğine odaklanmak, bireyi kaygı bozuklukları, depresyon ve özsaygı problemleri gibi ruhsal sorunlarla karşı karşıya bırakabilir. Bu nedenle, psikolojik sağlamlık kazanmak adına bireyin kendi değerlerine odaklanması ve içsel bir motivasyon geliştirmesi gereklidir.
Psikoterapi süreçlerinde, bu tür düşünce kalıplarıyla çalışılırken genellikle bilişsel davranışçı terapi (CBT) yöntemleri kullanılır. Kişinin düşünce kalıplarını sorgulaması ve bu kalıpların kendi yaşamına etkilerini fark etmesi sağlanır. Ayrıca, mindfulness teknikleri ve özşefkat çalışmaları da bireyin kendine dair farkındalığını artırır ve başkalarının düşüncelerinden bağımsız bir benlik algısı geliştirmesine yardımcı olabilir.
Sonuç olarak, "elalem ne der?" düşüncesi, bireyin toplumsal baskılara verdiği bir yanıttır ve bu yanıt, psikolojik sağlık açısından olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bireyin bu düşünceyle başa çıkabilmesi, özgün bir kimlik geliştirebilmesi ve toplumsal beklentilerden bağımsız bir hayat sürdürebilmesi için, içsel motivasyonunu güçlendirmesi ve dış onay arayışını sınırlaması önemlidir.
Comments